ΑΝΑΠΤΥΞΗ (ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ) ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Ομιλία Σταύρου Λιβαδά σε Ημερίδα της ΔΗΜΑΡ Πύργου Ηλείας,  με τίτλο: «Κατάκωλο- Το λιμάνι και οι προοπτικές του» 

Καλημέρα σας

Ευχαριστώ τη Νομαρχιακή Επιτροπή της Δημοκρατικής Αριστεράς  του Πύργου, για την πρόσκλησή της να ‘μαι ένας από τους ομιλητές της σημερινής εκδήλωσης.

Η δύσκολη εθνική προσπάθεια να σωθεί  η χώρα από τη χρεοκοπία και να παραμείνει  μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας και της ευρωζώνης, έχει, ταυτόχρονα, δυο κύριες προϋποθέσεις. Αφενός  να τηρηθεί το πρόγραμμα δημοσιονομικής σταθερότητας, βασική πλευρά του οποίου είναι η αξιοποίηση της ιδιωτικής περιουσίας του δημοσίου. Αφετέρου να προωθηθούν  αναπτυξιακές πρωτοβουλίες ,  με προοπτικές  βιωσιμότητας, μακριά από τις δήθεν αναπτυξιακές «φούσκες» του παρελθόντος. Μόνον έτσι δεν θα έχουμε πισωγυρίσματα και δεν θα  βρεθεί ποτέ ξανά η χώρα σε κατάσταση, όπου ανθεί μεν η κατανάλωση, ευημερούν οι αριθμοί, αλλά χρειαζόμαστε δανεικά για να ζήσουμε, φορτώνοντας τα χρέη στους (άτυχους και αθώους) επόμενους από μας!

Στην περίπτωση του Κατακώλου συνδυάζονται και οι δυο αυτές βασικές προϋποθέσεις ανασυγκρότησης της χώρας:

 Η παραχώρηση του λιμανιού και της μαρίνας σε ιδιώτες για εκμετάλλευση (υπό προϋποθέσεις,  όρους και για συγκεκριμένο χρόνο)  θα μας εξασφαλίσει, άμεσα, ένα εφ’ άπαξ ποσό, απολύτως αναγκαίο για να βγει το πρόγραμμα δημοσιονομικής σταθερότητας. Αυτό είναι το λιγότερο. Το κύριο και μακροπρόθεσμης ωφέλειας γεγονός είναι πως αξιοποιείται  η μόνη δυνατότητα που έχουμε, να γίνει ένα αναπτυξιακό έργο υποδομής, μεγάλης κλίμακας, αφού (στην κατάσταση που βρίσκεται  η χώρα) μόνο ιδιωτικά κεφάλαια μπορεί να το χρηματοδοτήσουν. Αυτό το έργο μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη, δίνοντας πλην των φόρων, τεράστια ώθηση στον τουρισμό της κρουαζιέρας (και όχι μόνο), αλλά γενικότερα στην τοπική οικονομία.

 Ήδη αναπτύχθηκαν τα θέματα που τίθενται, σχετικά με τη αξιοποίηση της ιδιωτικής περιουσίας του δημοσίου, μέσω του ΤΑΙΠΕΔ. Είδαμε τι σημαίνει  Σύγχρονη ανταγωνιστική λιμενική πολιτική και τι προοπτικές έχει ο  Τουρισμός της κρουαζιέρας.

Η προοπτική εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων της περιοχης, αποτελεί μια διαφορετικού χαρακτήρα προσπάθεια βιώσιμης ανάπτυξης, που θα μπορούσε να έχει σημαντικά αποτελέσματα στον ενεργειακό τομέα, αλλά και θετικές επιπτώσεις στο ελλειμματικό συναλλαγματικό ισοζύγιο της χώρας.

Ωστόσο είναι φυσικό να υπάρχει προβληματισμός για θέματα Ασφάλειας και φόβοι για τυχόν δυσμενή επίδραση στο Περιβάλλον και τον Τουρισμό, από την ανάπτυξη αυτής της επένδυσης. Στα θέματα αυτά θα αναφερθούμε στη συνέχεια. 

Δυτικό Κατάκωλο και Υδρογονάνθρακες

Ιστορικά – Γενική Θεώρηση

Το κοίτασμα του Δυτικού Κατακώλου ανακαλύφθηκε, πριν 40 χρόνια, το 1981-1982, από την τότε κρατική ΔΕΠ ΑΕ. Το κοίτασμα βρίσκεται περίπου 3,5 χλμ νοτιοδυτικά του ακρωτηρίου Κατάκωλου, σε βάθη θάλασσας περίπου 300 μ.,και σε 2500 μ από το θαλάσσιο πυθμένα.

Οι, τότε, εκτιμήσεις,  έδωσαν δυναμικότητα περίπου 20 εκ κυβ ποδ/ημερ  αέριο (περ. 650.000 νμ3/ημ) και  1500 βαρ/ημερ. πετρέλαιο και  συνολικά απολήψιμα αποθέματα  περίπου 3εκ. βαρέλια.

Το κοίτασμα  θεωρήθηκε οικονομικά οριακό και μη παραγωγικό εξαιτίας του περιορισμένου μεγέθους του, της παρουσίας υδρόθειου και διοξειδίου του άνθρακα,  αλλά κυρίως εξαιτίας των (τότε) χαμηλών τιμών πετρελαίου και ως εκ τούτου εγκαταλείφθηκε.

Τον Αύγουστο του 2011 (22.08.2011) ψηφίσθηκε ο Ν 4001/2011, ο οποίος ρυθμίζει θέματα των Ενεργειακών Αγορών.  Ο νόμος αυτός  συμπλήρωσε και εκσυγχρόνισε το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο (Ν. 2289/1995), που αφορά  στην έρευνα και την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων: μια από τις προβλέψεις του είναι η σύσταση του Φορέα «Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων», βλ.και σχ. ΠΔ 14 (ΦΕΚ Α’ 21/13.02.2012). Σ αυτό το φορέα, την ΕΔΕΥ ΑΕ ανατίθεται όλο το πλαίσιο έρευνας διαχείρισης  και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στην Ελλάδα, για λογαριασμό του Ελληνικού Δημοσίου.

Σημερινή κατάσταση

Παράλληλα με την ψήφιση αυτού του νόμου, προκηρύχθηκε διαγωνισμός για σεισμικές έρευνες μη αποκλειστικής χρήσης για τις θαλάσσιες περιοχές του Ιονίου πελάγους και νότια της Κρήτης

Για την περιοχή του Κατακώλου υποβλήθηκαν προσφορές από δύο ομίλους με μεγάλη εμπειρία στον τομέα των εξορύξεων.

Αξίζει να αναφέρουμε πως ανάμεσα στους ενδιαφερόμενους είναι και η εταιρεία Schlumberger, που θεωρείται η κορυφαία εταιρεία στον κόσμο στη διενέργεια γεωτρήσεων. Η παρουσία αυτής της εταιρείας μεταξύ των ενδιαφερομένων να αναλάβουν τις έρευνες , λειτουργεί εκ των πραγμάτων ως «κράχτης», για να στρέψουν το ενδιαφέρον τους για επενδύσεις στη χώρα, μεγάλες και σοβαρές εταιρείες. Ταυτόχρονα γεννά αμυδρές μεν, αλλά υπαρκτές ελπίδες πως οι συνολικά αναμενόμενες απολήψεις από το κοίτασμα του Κατακώλου, ίσως είναι αρκετά μεγαλύτερες από αυτές που είχαν αρχικά εκτιμηθεί. 

Τα αναμενόμενα οφέλη από αυτή την επένδυση για την περιοχή συνοψίζονται στα ακόλουθα:

1.  Το 5% της φορολογίας του αναδόχου θα δίνεται (μέσω της  Περιφέρειας)  για έργα, στην περιοχή όπου γίνεται η έρευνα και εκμετάλλευση.

2.  Δημιουργούνται θέσεις διαρκούς ή εποχικής απασχόλησης του τοπικού εργατικού δυναμικού.

3.  Αρκετές βοηθητικές υπηρεσίες, αναγκαίες στον ανάδοχο και τους εργολάβους,  μπορεί να παρέχονται από τοπικούς υπεργολάβους και προμηθευτές.

4.  Είναι πολύ πιθανή η δυνατότητα εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου, για την αναβάθμιση των καλλιεργειών  με τη δημιουργία σύγχρονων θερμοκηπίων, για θέρμανση χώρων κλπ.

Ωστόσο  παραμένουν ορισμένα  κενά στο ισχύον για παρόμοιες  συμβάσεις παραχώρησης θεσμικό και νομικό πλαίσιο, που αφορούν, κυρίως, το ακριβές  καθεστώς φορολογίας, τους επιβαλλόμενους ελέγχους, τις προϋποθέσεις αλλαγών τροποποιήσεων και επεκτάσεων της σύμβασης, αλλά και περιβαλλοντικούς όρους. Τα κενά αυτά πρέπει έγκαιρα να καλυφθούν, ώστε να δημιουργηθεί ένα σαφές πλαίσιο, το οποίο θα παρέχει στον επενδυτή καθαρό ορίζοντα για το μέλλον της  επένδυσής του, αλλά ταυτόχρονα θα  διασφαλίζει πλήρως τα συμφέροντα του ελληνικού δημοσίου. 

Θέματα ασφαλείας και περιβάλλοντος

Ας κάνουμε μια αναφορά στους πιθανά προβλήματα, που μπορεί να δημιουργήσει το έργο.

Δεν δημιουργείται κανένας κίνδυνος για τη ναυσιπλοϊα. Μπορούν, επίσης,  να αποφευχθούν καταστάσεις οπτικής ή αισθητικής ρύπανσης  εξ αιτίας των εγκαταστάσεων εξόρυξης. Οι συνθήκες του έργου είναι τέτοιες που μπορεί, τελικώς,  να επιτρέψουν την υποθαλάσσια εξόρυξη, με τις εγκαταστάσεις να βρίσκονται στη στεριά. Αν  τελικώς απαιτηθεί κατασκευή θαλάσσιας εξέδρας,  υπάρχουν σήμερα τεχνικές ,  που με κατάλληλες προβλέψεις και αισθητικές παρεμβάσεις- ντεκόρ- να την μετατρέψουν σε ευχάριστο θέαμα, για τους τουριστικούς επισκέπτες.

Οι μονες, πιθανές, επιπτώσεις από τα έργα και τις  εγκαταστάσεις εξόρυξης των υδρογονανθράκων της περιοχής, εντοπίζονται σε θέματα ασφάλειας των εγκαταστάσεων και των εργαζομένων, καθώς και σε πιθανες επιπτώσεις στο περιβάλλον από τυχόν  διαρροές ή ατύχημα.  

Οι ανησυχίες  της τοπικής κοινωνίας δεν είναι αβάσιμες. Είναι πολύ πρόσφατες οι μνήμες από το  ατύχημα της εξέδρας Deepwater Horizon στον Κόλπο του Μεξικού.

Παρόλο που η μακροσκοπική θεώρηση των συνθηκών του έργου του Κατακώλου, δείχνει πως δεν υπάρχουν  σημαντικά τεχνικά προβλήματα για να εξασφαλιστεί, μια καθόλα ασφαλής εξόρυξη, δεν μπορεί να παραβλεφθεί το γεγονός πως  το κοίτασμα βρίσκεται πολύ κοντά στις ακτές, (3,5 χλμ.), όταν ως  απολύτως ασφαλής απόσταση για την  ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων ρύπανσής τους από τυχόν διαρροή, θεωρούνται τα 20 χλμ.

Από την άλλη πλευρά, χωρίς καμιά διάθεση εφησυχασμού, δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός πως οι εγκαταστάσεις των πετρελαίων του Πρίνου, λειτουργούν στη χώρα μας με ασφάλεια, χωρίς να υπάρξει ατύχημα ή περιστατικά θαλάσσιας ρύπανσης,  για 40 και πλέον χρόνια.

Η τελική- και βασιζόμενη σε πραγματικά δεδομένα- μελέτη περιβαλλοντικών όρων θα υποβληθεί  από τον μελλοντικό Ανάδοχο, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να εξηγήσει με λεπτομέρεια τα μέτρα που πρόκειται να λάβει σε όλα τα στάδια, κατασκευής και λειτουργίας, για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, των έργων που θα υλοποιήσει.

Η παγκόσμια εμπειρία δείχνει ότι οι Ανάδοχοι (εταιρίες πετρελαίων) , φυσικά για λόγους συμφέροντος και όχι από οικολογική ευαισθησία,  επιδιώκουν την καλύτερη δυνατή προστασία του περιβάλλοντος, την καλύτερη δυνατή συνεργασία με τις τοπικές αρχές και κοινωνίες, ώστε να  διασφαλίσουν την ομαλή, αποτελεσματική και απρόσκοπτη διεξαγωγή των εργασιών εξόρυξης και  να ανακτήσουν, έγκαιρα, το κόστος και τις δαπάνες τους.

Λίγα λόγια για το εθνικό και ευρωπαϊκό θεσμικό  πλαίσιο που ρυθμίζει θέματα Ασφάλειας και  προστασίας του  Περιβάλλοντος

.

Αναφερθήκαμε, ήδη,  σε κενά   περιβαλλοντικών όρων, που υπάρχουν στη νομοθεσία της χώρας  όσον αφορά τις συμβάσεις παραχώρησης. Αυτό το κενό  χρήζει άμεσης συμπλήρωσης και ρύθμισης.

Όσον αφορά τα θέματα  ασφάλειας των εγκαταστάσεων και των εργαζομένων : Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Νορβηγία, η Μεγ. Βρετανία, η Ολλανδία και η Δανία, διαθέτουν ήδη κανονισμούς και τεχνογνωσία στον τομέα της ασφάλειας. 

Στο πλαίσιο της  ΕΕ, υπήρχε  νομικοθεσμικό κενό, το οποίο, ήρθε να καλύψει πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (19.01.2012). Η απόφαση αυτή προβλέπει  τη σύσταση Ομάδας Αρμοδίων Αρχών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (EU Offshore Authorities Group – EUOAG ),  που θα  είναι αρμόδια για την Υπεράκτια Εκμετάλλευση Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου. Στόχος αυτής της Ομάδας, είναι η συνεργασία και η ανταλλαγή τεχνογνωσίας για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της πρόληψης, αλλά  και για την αντιμετώπιση μεγάλων ατυχημάτων, κατά τις υπεράκτιες δραστηριότητες εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων.

Θετική εξέλιξη στο θέμα αποτελεί η επικύρωση από την ΕΕ του Υπεράκτιου Πρωτοκόλλου της διεθνούς «Σύμβασης της Βαρκελώνης» για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση που προκαλείται από την εξερεύνηση και την εκμετάλλευση του θαλάσσιου βυθού και του υπεδάφους του.

Σημαντική συνεισφορά  θα αποτελούσε, επίσης, η γνώση της Κυπριακής εμπειρίας και μια ενημέρωση για τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την ασφάλεια των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τους υδρογονάνθρακες στην Αποκλειστική Οικονομική  Ζώνη της.

Συμπερασματικά μπορούμε να αναφέρουμε πως: αν ολοκληρωθεί το νομικό και θεσμικό πλαίσιο, αν τα βήματα υλοποίησης της επένδυσης στηρίζονται σε  προσεκτικές  έρευνες,  τεκμηριωμένες μελέτες και πραγματοποιούνται μέσα σε καθεστώς διαφάνειας  και, κυρίως, αν διασφαλιστεί η αυστηρή τήρηση των περιβαλλοντικών όρων, δεν θα πρέπει να υπάρχει κανένας φόβος για το Περιβάλλον  ή τον Τουρισμό, από την πιθανή εξόρυξη υδρογονανθράκων στην περιοχή. Ειδικά, στο θέμα   της αυστηρής τήρησης των περιβαλλοντικών όρων, περί το οποίο υπάρχει στη χώρα μας πικρή εμπειρία, δεν θα πρέπει να υπάρξει καμιά ανοχή.

Ελπίζουμε, όμως,  πως έχουμε διδαχτεί από το παρελθόν και πως είμαστε αποφασισμένοι να μην επαναλάβουμε τα λάθη μας: το κράτος δικαίου, η ισονομία  και η τήρηση των νόμων προς όλες τις κατευθύνσεις είναι γενικότερη και βασική προϋπόθεση για την ανασυγκρότηση της χώρας.

Ευχαριστώ για την  προσοχή σας

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2012:018:0008:0010:EL:PDF)